yarı otomatik ve pompalı yivsiz tüfekler

**gerrard** Perş. Ekim 22, 2009 2:22 pm

Geri tepmeli (Recoil Operated)Gaz kaçırmalı ( Gas Operated)Atıl blok ( Inertia Block Locked)

GERİ TEPMELİLER

Geri tepmeli av tüfekleri yapımında kronolojik olarak ilk sırayı alan tüfekler, Browning A5 ve Remington 11-48 tüfeklerdir. Bu tüfekler uzun geri tepmeli (Long Recoil Locked Breech) prensibinde çalışmaktadırlar. Bu sistemde atış sırasında namlu ve ona kilitli olan kapak grubu geri tepmeyle bir kovan boyundan da uzun mesafe geri giderek, fişek muhteviyatının namludan çıkıp gitmesine, yeterli vakit geçişi ve barut gazı basıncının yok denecek kadar azaltılmasını sağlarlar. Bu hareket esnasında yön değiştirici bir elemana temasla, namlu geri uzantısı altındaki yerini terketmekte olan kapak bloğu içindeki kilit ünitesi, sonunda tamamen açılarak namlunun sıkışarak enerji depolayan kendi geri tepme yayının etkisiyle ileri giderek, boşaltma yapmasını temin ederken, kapak takımı, biraz daha geri gidip orada kilitlenerek, namlunun tamamiyle yerine oturup kendini kilitli durumdan kurtarmasını ve sıkışmış olan kendi geri getirme yayı etkisiyle ileri hareketle doldurmayı yapmayı ve namlu geri uzantısındaki yuvaya yeniden kilitlenme işlemlerini üstlenmektedir. Bu tüfeklerde hareketli iki eleman, namlu ve kapak takımının ayrı ayrı iki geri getirme yayı mevcuttur ve bunlardan namluya irtibatlı olanı genelde boru şarjör üzerinde monte edilmiş durumdadır. Kapak takımının dışarıdan elle hareketi, bu parça üzerinde dışta yer alan bir kolun geri çekilmesi ve bu işlem sırasında namlu hareketine gerek kalmadan kilit bloğunun yerinden kurtulmasına izin veren, mekanik bir sistemle yapılmaktadır. Öte taraftan, namlu kendi kızak kılavuzları üzerinde, kapakla beraber, önden geriye itildiğinde geri gidebilir ve diğer otomatik dolmalı türlerden genelde bu şekilde ayırtedilir.

Browning A5
Remington 11-48
Bu tüfeklerde kullanılan fişeğin zayıf veya kuvvetli oluşu, atış sırasında, namlu gerisini örten kapak grubu hareketinin sağlıklı çalışmasını direkt olarak etkiler. Her türlü doluda tüfeğin sağlıklı çalışmasını temin için, genellikle namlu geri tepme yayı ve namlunun buna irtibatlı kılavuzu arasına yerleştirilen, monte edildiği şarjör borusu üst cidarı üzerinde, fişeğin gücüne göre elle konumu değiştirilen bir diğer elemanın, 180 derece farklı konik veya düz satıh temaslarının kendine baskı durumuna bağlı kalarak, daha çok veya az sürtünme sağlayarak geri tepen parçaların süratini ayarlayan, daralıp-genişleme kabiliyetli basit bir yay çember kullanılmaktadır. Kuvvetli dolular için, baskı yüzüğünün konik tarafı, bu parçayla temas halinde olmalıdır. Öte taraftan bu tüfeklerde geri tepme işleminin iyi çalışması, silahın tutuluşuyla da ilgilidir. Omuza zayıf ya da çok yüksek, alt veya üst açıda yaslanan, açıkta bırakılarak (desteksiz) kalçadan yapılan atışlarda, çalışmada aksaklıklar olma ihtimali yüksektir. Bu b akımdan tüfekte çalışma bozukluğu halinde, güç ayar parçalarının konumunu değiştirmeden önce tutuşun sağlamlığından emin olmak gerekir. Geri tepmeli prensible çalışan yarı otomatik yivsiz tüfekler;
Hareketli namlunun getirdiği fazla parça ve hassas işlem,
Zayıf ve kuvvetli dolulara göre elle ayar gereği,
İyi çalışması için mükemmel tutuş, gerektirmeleri nedenleriyle, son zamanlarda yerini tasarımı çok önceden tasarlanmış olan gaz kaçırmalı tüfeklere bırakmaktadır.

GAZ KAÇIRMALILAR
Bu tüfeklerde atış sırasında namlu hareketi yoktur. Bu silahlarda da normal halde kapak grubu namluya kilitli durumdadır. Bu kilidin namlu içi gaz basıncı, tehlike sınırı altına düştükten sonra, boşaltma ve doldurma için açılması, namlu ortalarında ve genelde altta şarjör önünde yer alan basit bir gaz deliği ve bu bloğun gerisini örten bir gaz piston miliyle sağlanmaktadır. Atış sırasında bu grubun namlu içerisine açılan deliğinden içeri giren barut gazı, gaz pistonunu geriye doğru, kapak takımının kilit grubundan kurtulmasına yetecek kadar hareket ettirmekte, kapak takımını, fişek muhteviyatı gittikten çıkıp sonra, kalan gaz basıncı ve edindiği eylemsizlikle geri gidip boşaltmayı, daha sonrada, sıkışan geri getirme yayı zorlamasıyla ileri hareket ederek doldurma ve tekrar namlu gerisine kilitlenme işlemlerini yapmaktadır. Gaz kaçırmalı tüfeklerde kullanılan fişek gücü, sürgü hızı dolayısıyla, silahın sağlıklı çalışmasıyla doğrudan ilgilidir ve her tür güçte, pistonun düzenli hareket etmesi için; İçine dolan gaz hacmi ve basıncıyla daralıp genişleyerek, gaz hücresi iç cidarlarıyla olan sürtünmeyi arttırıp-azaltarak, piston süratini düzenleyen(Beretta),
Gaz basıncına göre bir kısmını dışarı atarak, çalışma için yeterli gaz hacmini eşitleyen (S&W) sistemleri oluşturulmuştur. Genellikle otomatik valf sistemleri geliştirilip silaha monte edilerek, bu tür tüfeklerde kullanıcının doğrudan müdahelesi ortadan kaldırılmıştır. Bu tüfekler, nispeten basit olan yapılışları ve genellikle ayar gerektirmeyen ve tutuşa bağlı olmayan kullanımları nedeniyle halen yarım otomatiklerde en çok tutulan modellerdir. ATIL BLOKLULAR Yarım otomatik yivsiz tüfeklerde en son gelişme, gaz kaçırmalı türlere bir alternatif olarak tasarlanan, zayıf ve kuvvetli dolulara daha az duyarlı olup, otomatik te olsa bir düzenleyici konstrüksüyonu gerektirmeyen, dolayısıyla daha basit yapıda ve daha güvenilir olan bu sistemlerdir.(Benelli),
Bu silahlarda normalde, namlu gerisinde kilitli durumda olan kapak grubu arkada ağır ve önde hafif, arada bir yayla birbirine bağlı duran iki elemandan teşekkül ettirilmiştir.
Benelli
Atış sırası, geri tepme esnasında, arkadaki ağır blok ataletle yerini koruyarak ve geri hareket eden tüfek içinde izafi olarak ileri hareket ederek aradaki yayı sıkıştırmakta, fişek muhtevası namluyu terk edip, iç basınç tehlike sınırı altına düşünceye kadar olan süreyi, bu şekilde kazanıp, ön bloğun bağlı olduğu kilit grubunu açarak bilinen boşaltma-doldurma işlemleri için tüm kapak kombinasyonunu serbest bırakmaktadır. Sonuç olarak, bu üç sistemle çalıştırılan, yarı otomatik yivsiz tüfeklerle, pompa hareketli türler, sürgünün (pompa) elle hareket ettirebilme alışkanlığının kısa sürede kazanılması sebebiyle eşit kabül edilirler. Öte yandan, doldurma hareketinin elle, istendiği zaman güvenli olarak yapılabilmesi, barut gazı tamamının fişek muhtevasını itmekte kullanılması, her türden şarjdaki doluyu, bir düzenleme yapmaksızın atabilmesi, orjinal dolu kullanıldığı taktirde tutukluluk yapmaması yüzünden, pompa hareketli tüfekler bir miktar üstünlük sağlamış ve daha güvenli kabul edilmişlerdir.
Dezavantajı ise, atış esnasında çürük çıkan, (kötü patlayan) fişeği atıcıya haber vermemeleridir. Avın ya da atışın heyacanına kapılan atıcı, kötü patlayan fişeği fark edememekte, hemen ardından yaptığı pompa hareketiyle ikinci atışını yapmakta ve namlu içi tıkalı olan tüfek kazalara sebep olabilmektedir.